Ngày 15/11: Thánh An-béc-tô Cả - Giám mục, Tiến sĩ Hội Thánh (1206-1280)

Lễ nhớ tùy chọn

I. Ghi nhận lịch sử - phụng vụ

Thánh Albertô Cả qua đời tại Cologne ngày 15 tháng 10 năm 1280, và lễ nhớ ngài là ngày giỗ của ngài. Ngài được Đức Giáo Hoàng Grégoire XV phong chân phước ngày 15 tháng 9 năm 1622, và được Đức Piô XII phong thánh với tước hiệu tiến sĩ Hội Thánh ngày 16 tháng 12 năm 1931. Ngài cũng là “thánh bổn mạng của tất cả những ai chuyên nghiên cứu các khoa học vật lý và tự nhiên” (Piô XII).

Thánh Albert sinh tại Lauingen (Bavière), trên bờ sông Danube, khoảng năm 1206. Cha ngài là một sĩ quan cận vệ của vua Fréderic II. Năm 1222, chàng thanh niên Albert vốn tỏ ra có nhiều đức tính, đặc biệt óc quan sát và sự ham thích thí nghiệm, nên được gửi đến thành phố đại học Bologne. Tại đây ngài gặp vị tu sĩ lỗi lạc Jourdain de Saxe, bề trên tổng quyền Dòng Đaminh, biệt danh là “tiếng còi hụ của các trường học” và ngài xin gia nhập giòng Anh Em Thuyết Giáo.

Năm 1229, tại Padua, thày nhận áo dòng thánh Đa-minh từ chính cha Jourdain de Saxe, và cha nhận ra thày là một con người “thực sự cao quí, cả thể chất lẫn tinh thần” (Thư gửi Diane d’Andalo).

Năm 1228, thầy Albert sống tại Cologne, thành phố đại học, tại đây thầy vừa dạy học vừa theo đuổi việc nghiên cứu. Nhận thấy rõ sự xâm nhập ồ ạt của khoa học Hi Lạp và Ả Rập ở phương Tây, “Thầy Albert” là người tiên phong lao mình vào việc nghiên cứu các bản văn ─ đã dịch sang tiếng la tinh ─ của ba “triết gia - y sĩ” lỗi lạc trong việc truyền bá tư tưởng Aristote: Avicenne, Averroes, và Maimonide. Thế là Aristote được thánh Albert đánh giá là “triết gia siêu hình tinh tế”, và không bị phủ nhận, trái lại còn được chấp nhận và “Kitô hóa”. Triết học Aristote bấy giờ trở thành “nữ tì” của tín lý Kitô giáo, vì theo Maimonide trong Hướng dẫn những người lầm lạc, thì “suy tư triết học không mâu thuẫn với mạc khải, trái lại còn giúp hiểu mạc khải rõ hơn.”

Từ 1245 đến 1248, thầy Albert giảng dạy ở Paris và tiếp tục việc học hỏi và nghiên cứu, luôn luôn trung thành với việc suy gẫm mỗi ngày một trang Kinh Thánh. Cho tới hôm nay, nhiều nơi trong thủ đô còn gợi nhớ đến vị thánh tiến sĩ: công trường Maubert (viết tắt của chữ Magister Albertus), đường Maỵtre-Albert... Trong số các học trò của ngài có thánh Thomas d’Aquin, vị “tiến sĩ thiên thần” tương lai.

Cuối năm 1248, thánh Albert trở về Cologne, tại đây ngài lập Trường Thần học Cao cấp (Studium Generale). Thánh Thomas theo ngài làm học trò, được ngài gửi sang Pháp với lời nhắn nhủ sau: “Bây giờ con hãy trở về Paris, vì con thông minh hơn thầy.” Có thiên khiếu hoà giải, thánh Albert đứng ra làm trọng tài cho nhiều vụ xung đột, trong đó có cuộc xung đột giữa thành phố Cologne với vị tổng giám mục của ngài. Năm 1254, ngài được chọn làm bề trên tỉnh dòng Đaminh vùng Teutonie, gồm nước Đức, Alsace, Bỉ và Hà Lan. Khi ấy ngài phát động phong trào nghiên cứu. Ngài nói với các hội viên tu sĩ của ngài: “Anh em hãy là ánh sáng thế gian và nhà vô địch đức tin”. Ngài cũng trông coi việc tuân giữ hiến pháp Dòng và không ngần ngại ra những hình phạt khi cần.

Năm 1256, thầy Albert đến thành phố Anagni thuộc quyền giáo hoàng, gần Rôma, để bênh vực trước Đức giáo hoàng Alexandrô IV cho vụ kiện các Dòng Khất Sĩ bị tố cáo bởi các giáo sĩ “triều” cho rằng họ là những kẻ lừa đảo khi dám kết hợp việc nghiên cứu với sự nghèo khó. “Các ông là tai ương của thời đại mới!” nhà thần học của Paris tên là Guillaume de Saint-Amour tuyên bố. Thánh Albert và thánh Bonaventura đáp lại: “Trái lại, chúng tôi là niềm hi vọng cho thời đại mới!” Đức giáo hoàng xử các “khất sĩ" thắng kiện, và phong Albert làm giám mục Ratisbonne. Nhưng đây là một thất bại! Sau hai năm giám mục (1160-62), ngài từ chức. Ở tuổi 60, thầy Albert tiếp tục viết các tác phẩm và sẵn sàng cho các hoạt động truyền giáo. Năm 1263, ngài thất bại trong cố gắng phát động cuộc thập tự chinh thứ tám trong vùng nói tiếng Đức, sau đó ngài lại tiếp tục việc giảng dạy: ở Wurzbourg (1264), ở Strasbourg (1267) và ở Cologne (1270). Năm 1274, là năm thánh Thomas Aquinô qua đời, thánh Albert tham dự Công đồng Lyon, tại đây “Người phương Đông và phương Tây ─ theo ghi nhận của vị thánh tiến sĩ - cùng nhau hát chung Kinh Tin Kính bằng tiếng la tinh rồi bằng tiếng Hy lạp”. Năm 1277, khi giám mục Tempier của Paris kết án những luận đề của thánh Thomas, thánh Albert trở lại Paris để biện hộ cho học trò của mình. Thánh nhân tuyên bố về thánh Thomas Aquinô như sau: “Ngài vẫn đang sống giữa chúng ta bằng sự uyên bác và thánh thiện của ngài.”

Những năm cuối đời, thánh Albert Cả mắc những chứng bệnh nghiêm trọng: mắt bị mù và mất trí nhớ. Ngài luôn ở nơi cô tịch “để cầu nguyện và ca hát”, theo lời kể của người viết sử, H. Hedford. Ngài qua đời tại Cologne ngày 15 tháng 11 năm 1280, hưởng thọ gần 80 tuổi, để lại mọi tài sản của mình cho các công cuộc từ thiện.

II. Thông điệp và tính thời sự

Lời Nguyện của ngày, thánh Albert biết “phối hợp kiến thức loài người với chân lý mạc khải”. Các tước hiệu “cao cả” và “tiến sĩ hoàn vũ” mà người ta dành cho ngài nói lên công trình vô song của ngài như là người mở đường cho công trình tổng hợp của thánh Thomas Aquinô, và cả của khoa học thời cận đại. Ngài giảng dạy triết học như một khoa học độc lập, và nhất là như một “nữ tỳ của thần học”: như thế ngài đã mở đường cho phương pháp kinh viện trung thực nhất. Xác tín rằng giữa khoa học và đức tin có sự phân biệt nhưng không mâu thuẫn, ngài đã chăm chỉ quan sát và thí nghiệm. Phụng vụ Giờ Kinh Sách trích một bài bình luận của thánh Albert Cả về phép Thánh Thể, với một sự rõ ràng đáng kinh ngạc: “Chúa không thể truyền cho chúng ta một điều gì ích lợi hơn, êm ái hơn, tốt lành hơn, đáng yêu hơn, mang lại sự sống vĩnh cửu hơn... Bí tích này là bí tích của cây mang quả trường sinh... Bí tích này thể hiện tình yêu và sự hợp nhất... Giống như thể Chúa nói: ‘Họ không thể kết hợp với Ta, và Ta với họ, một cách thâm sâu và gần gũi hơn...’ Trong sự dịu dàng của Người, Thiên Chúa tự trao ban chính mình cho những con người có phúc.”

Trong một sắc thư năm 1933, Đức giáo hoàng Piô XI tuyên bố: “Giọng nói hùng hồn của thánh Albert Cả vang lên trong các tác phẩm tuyệt vời của ngài. Giọng nói đó la to lên cho chúng ta với tất cả sức lực rằng khoa học đích thực, đức tin và đời sống dựa trên đức tin có thể hoà hợp trong tinh thần con người, thậm chí bắt buộc phải như vậy, vì đức tin siêu nhiên vừa bổ túc cho khoa học, vừa là đích điểm hoàn hảo nhất của khoa học.”

Một phần quan trọng trong tác phẩm của thánh Albert được dành cho Đức Maria, mà thánh nhân đã học biết và cầu nguyện với Người từ tuổi trẻ, khi đang thời kỳ nhà tập: “Bao giờ chúng ta sẽ được tận mắt chiêm ngưỡng dung nhan dịu dàng của Đức Maria, Mẹ chúng ta, mà chúng ta đã từng khao khát bấy lâu ở trần gian này? Bao giờ chúng ta sẽ được sống gần Mẹ? Chúng ta có đủ kiên trì không? Khi ấy chúng ta sẽ nghe Mẹ nói: Các con của Mẹ, đây là Mẹ của các con. Các con của Mẹ, đây là Giêsu, anh của các con!”

Enzo Lodi