Ngày 11/11: Thánh Mac-ti-nô thành Tua - Giám mục, Tiến sĩ Hội Thánh (khoảng 317-397)

Lễ nhớ buộc

I. Ghi nhận lịch sử - phụng vụ

Thánh Martin de Tours mất ngày 8 tháng 11 tại Candes (Touraine). Lễ nhớ được mừng từ thế kỷ VIII, vào ngày 11 tháng 11, là ngày ngài được an táng tại thành phố Tours. Nhưng ở Gaule, việc tôn kính ngài đã phổ biến từ thế kỷ V.

Tên gọi Martin lấy từ tiếng Latinh Martinus = thần Marx nhỏ, thần chiến tranh. Theo ông Sulpice Sévère († 420), học trò và người viết tiểu sử ngài, ngài sinh tại Pannonie (Hungari) khoảng năm 317. Là con một sĩ quan Rôma, ngài được học hành tại Pavia (Ý) và được chiêu mộ vào đội cận vệ hoàng gia. Tuy cha mẹ ngài là dân ngoại, ngay từ tuổi nhỏ, ngài đã xin học đạo. Được gửi sang Gaule, người lính trẻ này khi đến cổng thành Amiens đã chia sẻ áo choàng của mình cho một người nghèo. Đêm hôm sau –Sulpice Sévère thuật lại– thánh Martin “thấy Đức Kitô mặc một nửa tấm áo choàng mà ngài đã phủ lên người nghèo khổ kia. Và ngài nghe Chúa Giêsu nói với các thiên thần bằng một giọng nói vang dội: Trong khi còn là người dự tòng, Martin đã mặc cho Ta tấm áo này.”

Ngài rời bỏ binh nghiệp và chịu phép rửa tội năm 20 tuổi, rồi trở thành học trò của thánh Hilariô, giám mục thành Poitiers. Giám mục Hilariô ban chức trừ tà cho ngài. Khi giám mục của ngài bị phe lạc giáo Arius bắt lưu đày, thánh Martin đã đến tận Pannonie để cải hóa mẹ ngài theo đạo. Sau đó ngài trở lại Gaule qua vùng Illyria và Bắc Ý rồi đến Poitiers với thánh Hilariô, lúc đó đã từ nơi lưu đày trở về.

Ở Ligugé, trong vùng Vienne, ngài lập tu viện đầu tiên ở Gaule. Nhờ lời cầu nguyện, ngài làm cho một người dự tòng đã chết sống lại, nhờ đó danh tiếng ngài lan rộng khắp vùng. Nhiều môn đệ đi theo ngài.

Thánh Martin được chọn làm giám mục thành Tours năm 371: nhiệm kỳ giám mục của ngài đánh dấu sự phát triển của Kitô giáo trong vùng Gaule phía tây. Vì có ơn gọi tu sĩ, ngài lập gần thành phố Tours một tu viện tên là Marmoutier; từ đó ngài thường xuyên cư ngụ trong tu viện này. Các môn đệ qui tụ quanh ngài rất nhiều, trong đó phải kể đến Paulin của Bordeaux, sau này là giám mục Nole, và nhà chép sử Sulpice Sévère, tác giả cuốn Tiểu sử Thánh Mác-ti-nô, tác phẩm có công lớn trong việc phổ biến tiểu sử của vị thánh thành Tours. Công cuộc truyền giáo của thánh Martin mở rộng ra bên ngoài giáo phận. Ngài rảo qua khắp vùng Touraine, Berry, Auvergne. . . Người ta gặp ngài ở Autun, ở Paris. Trong những vùng đồng quê, ngài đã tổ chức những giáo xứ đầu tiên và nhiều tu viện được thiết lập với các tu sĩ truyền giáo theo gương thánh Martin, vừa chăm lo đời sống tu đức, vừa hăng say hoạt động rao giảng tin mừng.

Là con người hoà bình, thánh Martin kết thúc cuộc đời ở Candes, gần thành phố Tours, nơi ngài đến để hoà giải hàng giáo sĩ đang chia rẽ. Hôm đó là ngày 8 tháng 11 năm 397. Ngài được an táng ở Tours, thành phố có toà giám mục của ngài, và phần mộ này đã trở thành trung tâm hành hương đầu tiên ở Gaule. Thánh Martin là một trong số các thánh đầu tiên được tôn kính mà không phải là một thánh tử đạo. Người ta kể ra rất nhiều phép lạ ngài đã làm; không vị thánh nào trong thời Pháp cổ xưa nổi tiếng như ngài. Bốn ngàn ngôi nhà thờ được dâng kính ngài và gần năm trăm làng mang tên của ngài.

Các ảnh thánh về ngài rất nhiều, thường vẽ ngài dưới dạng một lính lê dương Rôma hay một giám mục với mũ gậy, hay như một người làm phép lạ. Truyền thống dân gian đã giữ lại kỷ niệm về ngài qua lễ hội Mùa hè của lễ thánh Martin: người ta đặt tên như thế cho những ngày đẹp trời cuối cùng mà người ta thường tổ chức quanh ngày 11 tháng 11.

II. Thông điệp và tính thời sự

Lời Nguyện của ngày lấy ý tưởng từ cuốn Tiểu sử Thánh Martin của Sulpice Sévère, cũng như các điệp ca của Các Giờ Kinh Phụng Vụ: “Lạy Chúa, Chúa được tôn vinh nơi đời sống và cái chết của thánh giám mục Martin, xin canh tân nơi lòng chúng con những điều kỳ diệu của ơn sủng Chúa, để dù sự chết hay sự sống cũng không thể chia lìa chúng con khỏi tình yêu ngài.”

“Đời sống chứng tá” của thánh Martin, người lính, linh mục, giám mục, tu sĩ truyền giáo... chứng tỏ là một gương mẫu hoàn hảo của người chiến sĩ Chúa Kitô, biết qui hướng trước hết vào việc khám phá ra Chúa Giêsu nơi những anh em nghèo khổ nhất, hèn mọn nhất. Lời Tin Mừng (Mt 25, 31-40): ... Ta mình trần các ngươi đã cho mặc, và điệp ca Hiệp lễ: ... Tất cả những gì các ngươi đã làm cho một trong số những người bé mọn này... đều chỉ về “lòng bác ái của thánh Martin” với điển hình là hành vi chia sẻ trên đường đến Amiens. Cái chết gương mẫu của thánh nhân cũng được nhắc đến trong Các giờ kinh Phụng vụ. Quả thực, chúng ta đọc trong đó: “Thánh Martin, con người khiêm nhường và nghèo khó ở dưới đất, nhưng giàu có Thiên Chúa, đã được đón nhận vào lòng ông Ábraham” (Điệp ca 3, Giờ Kinh Sáng). Điệp ca này lấy ý từ bài đọc tiểu sử của ngài: “Ngài (thánh Martin) thấy ma quỉ đứng gần ngài: “Mày đứng đây làm gì, hỡi con ác thú ? Đừng hòng làm gì được tao; ông Ábraham sẽ đón nhận tao vào lòng Ngài.” (Tiểu sử thánh Martin của Sulpice Sévère). Cái chết lành thánh của ngài còn được nhắc đến trong điệp ca 2 của Kinh Sáng: “Hai tay và cặp mắt hướng lên trời, ngài để lòng trí ngài chìm sâu vào kinh nguyện.”

Tác giả Sulpice Sévère ghi lại những lời thánh Martin nói với anh em tu sĩ của mình: “Anh em hãy để tôi nhìn lên trời...” Cũng thế, lòng sẵn sàng vâng theo thánh ý Thiên Chúa của ngài được làm nổi bật trong Điệp ca 2 của Giờ Kinh Chiều, trích từ Tiểu sử thánh Martin: “Lạy Chúa, nếu con còn có ích cho dân tộc con, con sẽ không từ chối làm việc. Xin cho ý Chúa được thể hiện.” Ngài đã trả lời như thế khi các anh em tu sĩ than khóc: “Cha ơi, sao cha bỏ chúng con ?.. Bày lang sói sẽ tấn công đoàn chiên của cha.”

Lời Nguyện trên lễ vật nhấn mạnh những “thử thách” của đời này và ám chỉ tới lòng can đảm của thánh Martin cũng như những đau khổ ngài đã phải chịu vì Tin Mừng. Luôn luôn trên đường đi loan báo Tin Mừng, ngài chiến đấu chống lại lạc giáo Arius ở Illyria và Milan, khiến ngài phải bị đánh đòn nơi công cộng, bị trục xuất và bị bạo hành. Cũng thế, với những người ngoại đạo, ngài luôn là mục tiêu tấn công của họ vì ngài phá huỷ các đền thờ và chặt bỏ những cây linh thiêng của họ. Vào cuối đời, ngài bị bách hại bởi các giám mục và linh mục khi họ chỉ trích quá khứ quân đội của ngài, lòng tốt lành đối với những kẻ lầm đường lạc lối, và đời sống đơn sơ của ngài. Chính vì vậy điệp ca của kinh Magnificat đọc: “Hạnh phúc thay thánh Martin ! Ngài đã yêu mến Vua Trời mà không sợ hãi các thế lực trần gian ! Ngài đã nhận cành cọ chiến thắng.” Và Đáp ca của Giờ Kinh Sách khích lệ chúng ta: “Đừng sợ hãi khiếp đảm: Chúa là Thiên Chúa của bạn ở với bạn bất cứ nơi nào bạn đến.”

Sulpice Sévère kết thúc sách tiểu sử thánh Martin bằng những lời sau: “Tôi hi vọng từ trên trời, ngài nhìn xuống và bảo vệ chúng ta, tôi là người viết, và bạn là người đọc những giòng này.”

Enzo Lodi